O-Xan, o grupo de opinión para a xestión dialogada do lobo en Galicia, presenta o seu blog, unha ferramenta a disposición de todos para difundir as nosas opinións, froito do debate de toda a xente que participa nel.

19/6/15

¿Poden coexistir lobo e gando cunha baixa conflictividade?

Gandeiros, biólogos e cazadores abordan a situación do cánido nunha xornada en Rábade (Lugo) que serviu de punto de partida para a creación dun grupo estable de traballo. 

En Galicia, os gandeiros denuncian cada ano ante a Administración autonómica entre 1.000 e 1.500 animais mortos polo lobo, gran parte ovellas (65 %), pero tamén gando bovino, cabras e cabalos. A recuperación das poboacións do cánido nas últimas décadas, unida a factores como a progresiva extensificación da gandaría, está a levar en moitas comarcas a un aumento do conflicto social polos danos do lobo. Gandeiros, grupos ecoloxistas, investigadores e cazadores xuntáronse nunha xornada en Rábade (Lugo) para dialogar sobre unha preocupación común. Como reducir a conflictividade provocada polo lobo?
Os últimos datos sobre a poboación de lobo en Galicia, de hai algo máis dunha década, falan da existencia na comunidade de arredor de 600 exemplares, repartidos prácticamente por todo o territorio. O plan de xestión do lobo aprobado pola Xunta no 2009, cun vigor dunha década, constituiu o primeiro intento formal para abordar os problemas xerados polo cánido. A base do plan confórmana tres liñas de traballo: promoción de medidas de prevención, compensacións ós gandeiros afectados e control da especie en casos de danos reiterados.

A xestión e conservación do lobo é un asunto que os estudiosos da especie coinciden en sinalar como complexo. “O mantemento de grandes carnívoros en áreas humanizadas constitúe un problema de conservación que non ten solucións sinxelas” -valora o biólogo Luis Llaneza, un dos principais investigadores das poboacións galegas de lobo-. “O importante é crer na capacidade de diálogo de todas as partes e non permanecer cos brazos cruzados”, destacaba Llaneza na xornada celebrada en Rábade (Lugo) o pasado sábado, unha iniciativa pioneira en Galicia na que se xuntaron unha trintena de persoas, entre gandeiros, representantes de organizacións de produtores (Ovica, Acruga), grupos ecoloxistas, investigadores e cazadores.

A xornada, organizada pola Asociación Galega de Custodia do Territorio, partía co obxectivo de achegar posturas entre partes que de xeito habitual teñen valoracións distantes sobre o lobo. O evento visibilizou as diferenzas pero tamén importantes puntos de encontro, o que abre perspectivas para a creación dun grupo estable de traballo sobre o lobo, segundo salientaba ó remate do evento Joan Alibés, gandeiro de ovino e cabrún e un dos impulsores do encontro.

Compensacións de danos

Entroutras cuestións, a xornada analizou as medidas que se están a aplicar en Galicia para fomentar a coexistencia do lobo coa gandaría. A principal vía aberta polo plan de xestión é a compensación de danos, se ben entre os gandeiros hai descontento polo retraso nos pagos, de ata dous anos, e pola falta de presuposto, que leva a que parte das perdas denunciadas queden sen compensar. A maiores, os produtores sosteñen que a maioría de danos non son denunciados, ben por non detectarse a tempo, ben porque nin sequera se atopan os restos dos animais.

Este ano, as axudas previstas pola Xunta para paliar as perdas ascenden a 106.000 euros, un presuposto que o sector considera insuficiente. En calquera caso, os expertos inciden en que a compensación de danos por si soa non leva a unha redución do problema. “En Asturias, gástase case un millón de euros cada ano en compensacións polos danos do lobo e seguimos tendo unha gran conflictividade social” -advirte o biólogo Luis Llaneza -. “Hai que pagar os danos, pero non é a única solución”.

Prevención

O impulso ás medidas de prevención é outra das vías que os gandeiros consideran imprescindible para reducir o impacto do lobo, se ben, as axudas á prevención desapareceron en Galicia nos últimos tres anos, unha circunstancia criticada polos produtores asistentes á xornada de Rábade.

O sector insiste, non obstante, na importancia da prevención. “Os gandeiros temos que concienciarnos de que hai lobo en toda Galicia e temos que corresponsabilizarnos en adoptar medidas de prevención e de manexo” -sinala Joan Alibés-. “O noso obxectivo a nivel individual, como gandeiros, debe ser o de ter o rabaño menos apetecible da contorna”.

Na súa intervención na xornada, Alibés fixo un repaso polos distintas medidas que se poden adoptar e destacou como vía máis eficaz a combinación de mastíns con peches electrificados, ben fixos, ben móbiles. “Queda moito por investigar en cuestións de prevención, sobre todo en medidas que sexan viables económicamente para o produtor”, destacou o gandeiro.

O papel do cabalo

O gran tampón á conflictividade do lobo en Galicia, segundo a valoración dos expertos, está a ser nos últimos anos o cabalo, que forma parte fundamental da dieta do lobo en zonas como a Serra do Suído (Pontevedra) e noutras áreas montañosas do occidente galego. “Un estudo sobre 13 mandas galegas de lobo comprobou que na súa dieta o cabalo representaba entre o 50 e o 90%”, destacou José Vicente López-Bao, investigador da Universidade de Oviedo.

O cabalo, que vive en semilibertade no monte e que ten escaso aproveitamento económico no rural, constitúe unha das presas máis apetecibles para o lobo no occidente galego; en tanto nas provincias orientais, con maior presenza de corzo e xabarín, a dieta do lobo está conformada principalmente por presas silvestres.

Control da especie

No rural existe a miúdo a percepción de que o lobo é unha especie protexida, se ben o certo é que en Galicia autorízase a súa caza en caso de danos reiterados ó gando. Entre 1997 e 2003, por exemplo, permitíronse 130 batidas, con exemplares cobrados nun 15% dos casos.

Desde a perspectiva dos cazadores, Antonio Mota, secretario da Unión de Tecores de Galicia (Unitega), considera a caza do lobo como unha pataca quente. “Ata os anos 70, o cazador de lobos era visto como un heroe e hoxe en día hai importantes sectores da sociedade que condean esa caza”, compara.

Unitega, que avoga por entender a caza desde un punto de vista social, non como deporte nin de xeito comercial, considera ó lobo unha especie “pouco apetecible” cinexeticamente, aínda que tamén advirte da necesidade do seu control. A maiores dos danos sobre o gando, Mota incidiu nas xornadas sobre os impactos do lobo na caza, tanto sobre a poboación de presas cinexéticas, caso do corzo, como sobre cans de caza que son comidos polo lobo no transcurso de batidas a outras especies.

Entres os asistentes á xornada destacouse a importancia dos controis autorizados de lobo fronte a prácticas furtivas e indiscriminadas vía velenos, lazos ou caza directa.

Como conclusión da xornada, quedou unha pregunta aberta sobre a mesa, como convertir a conflictividade xerada polo lobo en coexistencia?. A organización do evento do pasado sábado creará un grupo estable de traballo co obxectivo de facer aportacións a esta cuestión.



¿Pueden coexistir lobo y ganado con una baja conflictividad?

Ganaderos, biólogos y cazadores abordan la situación del cánido en una jornada en Rábade (Lugo) que sirvió de punto de partida para la creación de un grupo estable de trabajo.

En Galicia, los ganaderos denuncian cada año ante la Administración autonómica entre 1.000 y 1.500 animales muertos por el lobo, gran parte ovejas (65 %), pero también ganado bovino, cabras y caballos. La recuperación de las poblaciones del cánido en las últimas décadas, unida a factores como la progresiva extensificación de la ganadería, está llevando en muchas comarcas a un aumento del conflicto social por los daños del lobo. Ganaderos, grupos ecologistas, investigadores y cazadores se reunieron en una jornada en Rábade (Lugo) para dialogar sobre una preocupación común. ¿Cómo reducir la conflictividad provocada por el lobo?

Los últimos datos sobre la población de lobo en Galicia, de hace algo más de una década, hablan de la existencia en la comunidad de alrededor de 600 ejemplares, repartidos prácticamente por todo el territorio. El plan de gestión del lobo aprobado por la Xunta en el 2009, con un vigor de una década, constituyó el primer intento formal para abordar los problemas generados por el cánido. La base del plan la conforman tres líneas de trabajo: promoción de medidas de prevención, compensaciones a los ganaderos afectados y control de la especie en casos de daños reiterados.

La gestión y conservación del lobo es un asunto que los estudiosos de la especie coinciden en señalar como complejo. “El mantenimiento de grandes carnívoros en áreas humanizadas constituye un problema de conservación que no tiene soluciones sencillas” -valora el biólogo Luis Llaneza, uno de los principales investigadores de las poblaciones gallegas de lobo. “Lo importante es creer en la capacidad de diálogo de todas las partes y no permanecer con los brazos cruzados”, destacaba Llaneza en la jornada celebrada en Rábade (Lugo) el pasado sábado, una iniciativa pionera en Galicia en la que se reunieron una treintena de personas, entre ganaderos, representantes de organizaciones de productores (Ovica, Acruga), grupos ecologistas, investigadores y cazadores.

La jornada, organizada por la Asociación Galega de Custodia del Territorio, partía con el objetivo de acercar posturas entre partes que habitualmente tienen valoraciones distantes sobre el lobo. El evento visibilizó las diferencias pero también importantes puntos de encuentro, lo que abre perspectivas para la creación de un grupo estable de trabajo sobre el lobo, según destacaba al término del evento Joan Alibés, ganadero de ovino y caprino y uno de los impulsores de la reunión.

Compensaciones de daños

Entre otras cuestiones, la jornada analizó las medidas que se están aplicando en Galicia para fomentar la coexistencia del lobo con la ganadería. La principal vía abierta por el plan de gestión es la compensación de daños, si bien entre los ganaderos hay descontento por el retraso en los pagos, de hasta dos años, y por la falta de presupuesto, que lleva a que parte de las pérdidas denunciadas queden sin compensar. A mayores, los productores sostienen que la mayoría de daños no son denunciados, bien por no detectarse a tiempo, bien porque ni siquiera se encuentran los restos de los animales.

Este año, las ayudas previstas por la Xunta para paliar las pérdidas ascienden a 106.000 euros, un presupuesto que el sector considera insuficiente. En cualquier caso, los expertos inciden en que la compensación de daños por sí sola no leva a una reducción del problema. “En Asturias, se gasta casi un millón de euros cada año en compensaciones por los daños del lobo y seguimos teniendo una gran conflictividad social” -advierte el biólogo Luis Llaneza . “Hay que pagar los daños, pero no es la única solución”.

Prevención

El impulso a las medidas de prevención es otra de las vías que los ganaderos consideran imprescindible para reducir el impacto del lobo, si bien, las ayudas a la prevención desaparecieron en Galicia en los últimos tres años, una circunstancia criticada por los productores asistentes a la jornada de Rábade.

El sector insiste, no obstante, en la importancia de la prevención. “Los ganaderos tenemos que concienciarnos de que hay lobo en toda Galicia y tenemos que corresponsabilizarnos en adoptar medidas de prevención y de manejo” -señala Joan Alibés-. “Nuestro objetivo a nivel individual, como ganaderos, debe ser el de tener el rebaño menos apetecible del entorno”.

En su intervención en la jornada, Alibés hizo un repaso por las distintas medidas que se pueden adoptar y destacó como vía más eficaz la combinación de mastines con cierres electrificados, bien fijos, bien móviles. “Queda mucho por investigar en cuestiones de prevención, sobre todo en medidas que sean viables económicamente para el productor,” destacó el ganadero.

El papel del caballo

El gran tampón a la conflictividad del lobo en Galicia, según la valoración de los expertos, está siendo en los últimos años el caballo, que forma parte fundamental de la dieta del lobo en zonas como la Serra do Suído (Pontevedra) y en otras áreas montañosas del occidente gallego. “Un estudio sobre 13 manadas gallegas de lobo comprobó que el caballo representaba en su dieta entre el 50 y el 90% del total”, destacó José Vicente López-Bao, investigador de la Universidad de Oviedo.

El caballo, que vive en semilibertad en el monte y que tiene escaso aprovechamiento económico en el rural, constituye una de las presas más apetecibles para el lobo en el occidente gallego; en tanto en las provincias orientales, con mayor presencia de corzo y jabalí, la dieta del lobo está conformada principalmente por presas silvestres.

Control de la especie

En el rural existe a menudo la percepción de que el lobo es una especie protegida, si bien lo cierto es que en Galicia se autoriza su caza en caso de daños reiterados al ganado. Entre 1997 y 2003, por ejemplo, se permitieron 130 batidas, con ejemplares cobrados en un 15% de los casos.

Desde la perspectiva de los cazadores, Antonio Mota, secretario de la Unión de Tecores de Galicia (Unitega), considera la caza del lobo como una patata caliente. “Hasta los años 70, el cazador de lobos era visto como un héroe y hoy en día hay importantes sectores de la sociedad que condenan esa caza”, compara.

Unitega, que aboga por entender la caza desde un punto de vista social, no como deporte ni de manera comercial, considera el lobo una especie cinegética “poco apetecible”, aunque también advierte de la necesidad de su control. A mayores de los daños sobre el ganado, Mota incidió en las jornadas sobre los impactos del lobo en la caza, tanto sobre la población de presas cinegéticas, caso del corzo, como sobre perros de caza que son comidos por el lobo en el transcurso de batidas a otras especies.

Entre los asistentes a la jornada se destacó la importancia de los controles autorizados de lobo frente a prácticas furtivas e indiscriminadas vía venenos, lazos o caza directa.

Como conclusión de la jornada, quedó una pregunta abierta sobre la mesa, ¿cómo convertir la conflictividad generada por el lobo en coexistencia?. La organización del evento del pasado sábado creará un grupo estable de trabajo con el objetivo de hacer aportaciones a esta cuestión.